رویان کشت امین | مرجع تخصصی کود/ سم / بذر/ ادوات
نویسنده: بهنام نجفی 
برای داشتن یک برداشت خوب باید اقدامات بعد از برداشت محصول از درختان را برای سال آینده از همین امسال و مخصوصا بعد از برداشت میوه نسبت به تامین مواد کودی و رفع مشکلات درختان در باغات اقدام کنیم. به بیان ساده تر بعد از پایان فرآیند رسیدن میوه و جمع آوری آنها درختان شروع به ایجاد زیر ساختها برای تولید میوه در سال آینده می کنند، بدیهی است هرچقدر این زیرساخت ها قوی تر و محکم تر باشند به همان میزان باردهی در سال آینده بیشتر خواهد بود.
اقدامات بعد از برداشت محصول از درختان
از مهمترین اقدامات بعد از برداشت محصول از درختان و جمع آوری میوه ها مخصوصا در درختانی که میوه های زودس دارند (به نسبت زمان برای رسیدن پاییز و آغاز خزان) مثل: هلو، شلیل، انواع آلوچه ها و درختانی از این دست باید نسبت به انجام کارهای زیر اقدام کنیم:
- رفع بیماریهائی مثل شانکر، آتشک، نماتد، گوموز و مواردی از این دست
- رفع آسیب های جانبی حمله آفات
- رفع معضلاتی مثل کلروز
- هرس سبز
- و تامین کودهای مورد نیاز برای ایجاد زیر ساختهای لازم برای باردهی در سال آینده اقدام کنیم.
رفع بیماریهائی مثل شانکر، آتشک، نماتد، گوموز و مواردی از این دست
وجود بیماریهائی مثل شانکر باکتریایی، بیماری جاروئی و مواردی از این دست رابطه مستقیمی با افت میزان باردهی در سال آینده خواهد داشت و به نوعی فرصت چندماهه بعد از برداشت میوه تا آغاز خزان بهترین موقعیت برای مبارزه و از بین بردن این بیماریهای و تریم بافتهای آسیب دیده ناشی از این بیماری هاست. اگر ما درختان موجود در باع خودمان را به عنوان یک خط تولید تصور کنیم و میوه ها را تولید این دستگاه ها، رفع این مشکلات و معضلات به عنوان سرویس و تعمیر دستگاه های خط تولید خواهد بود که نقش مستقیمی در تولید میوه در سال آینده دارد.
رفع آسیب های جانبی حمله آفات
حمله آفات همیشه باعث ایجاد خسارت به ساختار کلی درختان می شود، همانقدر که از بین بردن این آفات مهم و حیاتی است، ترمیم بافتهای آسیب دیده و بازگرداندن درختان به حالت طبیعی و نرمال نقش بسیار مهمی در میزان باردهی در سال آینده بازی می کند به همین دلیل در اولین فرصت بعد از برداشت میوه باید با شناسائی این آسیب ها نسبت به رفع این مشکلات اقدام کنیم.
رفع معضلاتی مثل کلروز
برای داشتن یک برداشت خوب در درختان باید یک درخت قوی و بدون کمبود داشته باشیم، کلروز به عنوان یکی از شایعترین کمبودها در درختان میوه محسوب می شود و یکی از اولین اقدامات بعد از برداشت میوه باید مبارزه با این کمبود و رفع این مشکل باید باشد.
هرس سبز
همیشه از هرس به عنوان یک ابزار برای اصلاح رشد و توسعه درختان یاد می شود، هرس سبز درست و به موقع نقش بسیار مهمی در مدیریت و جهت دهی به توان درختان در افزایش باردهی در سال آینده بازی می کند. البته باید به این نکته بسیار مهم باید دقت داشته باشیم که این هرس کاملا محدود بوده و باید توسط یک هرس کار ماهر انجام گیرد تا باعث بروز شوک و عقیم شدن درختان از لحاظ باردهی در سال آینده نشود، به بیان دیگر هرس سبز می تواند به عنوان یک چاقوی دولبه عمل کند یعنی هم می تواند باعث افزایش معنادار تولید میوه در سال آینده شود و هم می تواند باعث افت شدید میزان باردهی و حتی عقیم شدن درختان شود. البته هرس در انواع درختان میوه کاملا متفاوت است و حتی در خصوص بعضی از درختان توصیه شده که اصلا هرس سبز انجام نشود.
تامین کودهای مورد نیاز برای ایجاد زیر ساختهای لازم برای باردهی در سال آینده
به جرات می توان گفت که مهمترین عامل در افزایش باردهی در سال آینده، تامین احتیاجات کودی درختان بعد از برداشت میوه است، چرا که این تامین درست و به موقع باعث تامین مواد اولیه مورد نیاز درختان برای ایجاد زیر ساختهای لازم برای باردهی در سال آینده خواهد شد و درخت را برای باردهی بهتر در سال آینده و افزایش مقاومت در برابر استرس های محیطی که باعث افت شدید و حتی از بین رفتن کل محصول در سال آینده می کند مثل سرمازدگی تا حدود زیاد ایمن خواهد کرد. ولی یک نکته مهم وجود دارد و آنهم این است که کارهائیکه بعد از برداشت میوه در درختانی زود باردهی مثل هلو، شلیل، زردآلو و درختانی از این دست باید انجام شود تابع یک الگوی ثابت نیست و باید بر مبنای شرایط کشت تنظیم شود.
کود مناسب بعد از برداشت میوه
آیا شما هم مانند اکثر مردم تصور می‌کنید که کوددهی به زمین کشاورزی یا باغ، یک کار مربوط به قبل از برداشت محصول است؟ این دید ناقص را می‌توان در نگاه اکثریت مردم دید و متاسفانه حتی بعضی از کشاورزان یا باغداران محترم، به اشتباه افتاده و با دیدی سنتی، توجهی به کود دهی بعد از برداشت میوه‌ها ندارند! در حالی که استفاده از کود مناسب بعد از برداشت میوه، طبق داده‌های تجربی و علمی، در رشد و بهبود کیفی و کمی محصولات درختان، تاثیر فراوانی دارد.
به بیان ساده‌تر؛ برای برخورداری از یک برداشت خوب در محصول آینده‌ی باغ، باید دقیقا از زمان برداشت میوه‌ی فعلی، دست به کار شویم و گویی که زیرساختی برای تولید بهتر میوه در موعد بعدی بسازیم. حال، این زیربنا اگر سفت و محکم باشد، باردهی آینده‌ی گیاهان ما هم باکیفیت و پربارتر خواهد بود؛ و اگر توخالی باشد با محصولاتی کم و بی‌کیفیت روبه‌رو خواهیم شد. یکی از مهمترین نکات این زیربنا ساختن، چیزی نیست جز کوددهی!
دلایل نیاز درخت به کود، پس از برداشت میوه
حالا به نظر شما، چرا باید دقیقا بعد از برداشت میوه به آن کود داد؟ بهترین مثالی که می‌توان برای توضیح این وضعیت داد، وضعیت یک مادر باردار است. دقیقا همان‌طور که یک زن پس از زایمان، بخش اعظمی از مواد مورد نیاز بدن و منابع انرژی خود را از دست می‌دهد، درخت نیز هنگام میوه دادن، از انرژی و مواد مغذی خالی میشود.
پس یک درخت هم نیاز به تقویت دارد و بهترین راهی که جلوی ماست، استفاده از کود مناسب است. کودها می‌توانند راه درخت برای ادامه‌ی رشد و بستری برای بهتر میوه دادن در آینده را هموار کنند. اما یک سری از دلایل هم وجود دارند که دلایلی جانبی برای لزوم استفاده از کود بعد از برداشت میوه هستند.
اهمیت کوددهی، دقیقا بعد از برداشت میوه
حالا شاید برایتان سوال پیش آمده باشد که چه فرقی دارد این تقویت از نظر زمانی، حتما بعد از برداشت میوه صورت بگیرد؟ باید گفت که اولا این کود دهی، جای کود دهی در زمان‌های دیگر را نمی‌گیرد؛ اما از طرفی، کود دهی‌های دیگر نیز نمی‌توانند جای کود دهی بعد از برداشت میوه را بگیرند.
همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، کشاورزان و باغداران گرامی باید توجه ویژه‌ای به خاک زراعی خود داشته باشند. چون علاوه بر حدس موعد نیاز به کود، توجه نداشتن به خاک، می‌تواند باعث مضر شدن فرآیند کود دهی به درخت هم بشود. برای مثال اگر زمانی که خاک، کمبودی از نظر عناصر غذایی ندارد به آن کود بدهید، باعث سوختگی در ریشه‌ی درخت یا ایجاد مسمویت برای آن خواهید شد. از سویی دیگر، اگر به علت دوری از سوختگی ریشه، زیادی احتیاط کنید و زمان را از دست بدهید، ممکن است درخت از مواد مغذی ذخیره‌ی خودش استفاده کند. در این حالت، کود دهی باعث بهبود عملکرد نمی‌شود و تنها جای مواد مصرف‌شده را پر می‌کند.
نوع عناصر کود مناسب بعد از برداشت
از این رو که در مقاله‌ی حاضر، به صورت خاص درمورد کود دهی به درخت صحبت می‌کنیم، توجه به برخی تفاوت‌ها مورد نیاز است. به طور کلی، تفاوت اصلی درخت و باغ با سایر گیاهان و صیفی‌جات کشاورزی در مبحث کوددهی، زمان بالاتر آن است. در واقع هیچ درختی نمی‌تواند مانند دیگر گیاهان یادشده، سریعا به یک عنصر خاص واکنش نشان دهد.
به همین دلیل است که به شما باغدار عزیز، توصیه می‌کنیم تا با دقت و وسواس بیشتری، عناصر موجود در کود را بسنجید. مساله‌ای که باعث میشود بهترین نتیجه‌ی ممکن را کسب کنید. تجربه‌ی علمی ما نشان داده که عناصر زیر، با ترتیب اولویت، بهترین موادی هستند که می‌توانند کود مورد نیاز درخت را غنی کنند: «فسفر، پتاس، بور، آهن، منگنز، روی و مس.» البته که همیشه تا جای ممکن بهتر است که از مواد شیمیایی نامناسب، دوری کنید؛ اما وجود حداکثری این عناصر در هر نوع از کود حیوانی، گیاهی یا شیمیایی، بهترین نتیجه را برای مرحله‌ی کود بعد از برداشت شما در بر خواهد داشت.
ضمنا لازم به ذکر است همان‌طور می‌دانید، میزان استفاده از این عناصر و نوع ترکیبات آنها می‌تواند بنا به درخت مورد نظر شما بسیار متفاوت باشد! پس ضمن رعایت این نکته، در اینجا شاید بد نباشد که شما از تجربیات و نتیجه‌های کسب‌شده توسط خودتان بنا به نوع درختان، محصولات و کود مورد استفاده‌تان در انتهای این مقاله در بخش دیدگاه‌ها برای ما بنویسید.
مزیت‌های کود بعد از برداشت
البته ماجرای کود دهی بعد از برداشت میوه، در همین نکات ذکرشده هم خلاصه نمی‌شود و مسائل دیگری نیز باقی مانده است. مسائلی که شاید بتوان ساعت‌ها درمورد وجوه مختلف آنها صحبت کرد. اما برای مثال، کوددهی بعد از برداشت میوه، مزیت‌های دیگری غیر از تقویت درخت دارد. یکی از مهمترین مزیت‌های جنبی این نوع کود دهی، می‌تواند رفع یک سری از بیماریهای درختان، مانند شانکر، جاروئی شدن، آتشک، نماتد، گوموز و… باشد.
باید درنظر داشته باشید که خصوصا درختانی با برخورداری از میوه‌های زودرس، اعم از هلو، شلیل، آلوچه‌ها و… نیاز به توجه ویژه‌ای در این باب دارند. توجهی که می‌تواند با کود دهی مناسب بعد از برداشت میوه‌ها، به خوبی حل شود و نتیجه‌ای بهتر به شما بدهد.
چرا که بیماری‌ها مانند نقاط کور یک خط تولید، می‌توانند برای درخت مشکل ایجاد نمایند و در هنگام باردهی، مشکلات زیادی را برای درخت به وجود بیاورند. اما موعد بعد از برداشت، جایی است که می‌توانیم با استفاده از کود مناسب، مشکلات مشخص یا حتی پنهان درخت را درمان کنیم. مساله‌ای که باعث بهبود کمیت و کیفیت محصول درخت در سال بعد خواهد شد.
دیگر اقدامات بعد از برداشت محصول از درختان:
-
هرس پاییزه
![]()
یکی از اقدامات مهم پس از برداشت هرس پاییزه می باشد. هرس درختان پس از برداشت برای حذف شاخه های شکسته در اثر عملیات برداشت میوه و همچنین بریدن شاخه ها با برگ های سبز خشک و با احتمال آلودگی به بیماری های قارچی و یا انواع آفات چوبخوار می باشد. بدین منظور شاخه های با احتمال آلودگی را از ده سانتی متر پایین تر از محل الودگی باید قطع کرد.
هرس پاییزه هرسی سبک بوده و نباید سنگین باشد. برخی نیز معتقدند که هرس پاییزه به علت ایجاد زخم در بدنه درخت و این که درخت نزدیک خواب زمستانی بوده و نمی تواند زخم های حاصل از هرس را بخوبی ترمیم نماید، صحیح نمی باشد. بعد از هرس جمع آوری شاخه های آلوده و معدوم کردن آنها خارج از فضای باغ ضروری می باشد.
در بحث مدیریت تلفیقی آفات و بیماری های درختان میوه، اقدامات پس از برداشت از اهمیت بسیاری برخوردار است. دراین راستا استفاده از مخلوط بردو و سمپاشی آن با غلظت ده در هزار لیتر آب پس از ریزش 70 درصد برگ ها و قبل از شروع باران های زمستانه ضروری می باشد.
سمپاشی پاییزه بردو برای مبارزه با بیماری هایی مانند غربالی درختان میوه هسته دار، پیچیدگی برگ هلو، سرخشکیدگی سیتوسپورایی، شانکر باکتریایی درختان میوه هسته دار توصیه می شود. سمپاشی زمستانه نیز باعث کاهش قابل توجه میزان عامل بیماری زای اولیه بیماری و در نتیجه کاهش بیماری و آسیب به عملکرد درختان در بهار می گردد.
-
رنگ آمیزی تنه درختان
رنگ آمیزی تنه درختان از اقدامات مهم پس از برداشت است که اثرات مثبت زیادی دارد. تنه درختان بخصوص در قسمت های رو به جنوب و شرق در روز تحت تابش مستقیم نور خورشید هستند.
در شب این درختان با هوای سرد مواجه شده و این اختلاف دمای زیاد موجب ایجاد ترک در پوست تنه درختان و در نتیجه ایجاد منافذی بیشتر برای ورود عوامل بیماری زا خواهد شد. این ترک ها همچنین محل مناسبی برای فرم زمستان گذران آفات در آسیب های شدید خشکیدگی تنه درختان، ضعف و کاهش عملکرد شدید در درختان دیده می شود.
برای کاهش خسارات گفته شده می توان از روش سفید کردن تنه درختان با مواد رنگی محافظ تنه وارنبو استفاده نمود. معمولا رنگ انتخاب شده بدین منظور رنگ های روشن و ترجیحا سفید محلول در آب به همراه برخی ترکیبات مسی مانند بردو در نظر گرفته می شود.
رنگ های روشن از با انعکاس بیشتر نور خورشید باعث کمتر گرم شدن تنه درختان شده و از اختلاف دمای زیاد در شب و روز جلوگیری می کند. برای رنگ آمیزی باید از 3 تا 6 سانتی متر پایین تر از سطح خاک تا حداقل 60 سانتی متری تنه رنگ آمیزی شود. همچنین رنگ های روغنی بدلیل مسدود کردن منافذ روی تنه و جلوگیری از تنفس مناسب نمی باشند.
-
سم پاشی زمستانه
یکی از مهمترین اقدامات اصلی در زمستان، سمپاشی زمستانه می باشد. در فصل زمستان اگرچه طغیان آفات و یا خسارت آنها دیده نمی شود، با این حال بخش مهمی از مبارزه با برخی آفات بخصوص آفات مکنده مانند شته ها و کنه ها در اواخر فصل زمستان در ماه های بهمن و اسفند، قبل از تورم جوانه ها و بیدار شدن درختان انجام می شود.
در اواخر فصل زمستان و قبل از بیدار شدن درختان از خواب زمستانه و آغاز فعالیت بهاره بهترین زمان برای مبارزه با فرم زمستان گذران آفات مانند تخم شته ها می باشد. در سم پاشی زمستانه که به روغن پاشی زمستانه نیز معروف است از روغن ولک و سموم فسفره مانند اتیون، دیازینون و دورسبان استفاده می شود.
انتخاب نوع سم بسته به نوع درخت و اثراتی که ممکن است داشته باشد، می باشد. به عنوان مثال اتیون در برخی ارقام گلابی موجب ایجاد تنش هایی می شود و نباید از آن استفاده نمود. روغن ولک خود نیز از آفت کش های آلی محسوب می شود و به تنهایی نیز می توان از آن به عنوان حشره کش و کنه کش استفاده نمود.
در سمپاشی زمستانه محلول سمی باعث پوشاندن منافذ تنفسی و حیاتی سطح بدن حشرات و تخم ها و جلوگیری از پخش اسپور در برخی بیماری های قارچی میشود و از این طریق نقش حفاظتی را ایفا می کند. عملیات سم پاشی زمستانه باعث کاهش چشمگیر جمعیت کنه ها، شته ها و شپشک ها در سال آینده خواهد شد.
-
سم پاشی با سموم قارچ کش
بردو سیف قارچ کش و باکتری کش حفاظتی تماسی است که برای پیشگیری و درمان برخی بیماری های قارچی در درختان میوه هسته دار و دانه دار استفاده میشود. از بردوسیف نیز در سمپاشی زمستانه استفاده می شود. در واقع مرحله دوم مبارزه با بیماری هایی مانند غربالی درختان میوه هسته دار، پیچیدگی برگ هلو، سرخشکیدگی سیتوسپورایی، شانکر باکتریایی درختان میوه هسته دار در این زمان صورت می گیرد.
بجز بردو از دیگر سموم مسی نیز می توان استفاده نمود با این حال بهتراست درباره نوع سموم قارچ کش و آفت کش با کارشناسان کشاورزی مشورت شود. بهترین دما برای سمپاشی های زمستانه بین 5 تا 25 درجه سانتی گراد می باشد. در دمای بسیار سرد نیز نباید از روغن ولک استفاده کرد.
-
هرس زمستانه
بخش اصلی هرس درختان در اواخر زمستان و قبل از بیدار شدن درختان انجام می گیرد. هرس زمستانی هرس سنگین بوده و شامل هرس فرم و تا حدودی باردهی می باشد.
هرس در این مرحله به درخت این امکان را می دهد که انرژی خود را در بهار صرف ایجاد شاخه های جدید و سالم و در نتیجه افزایش رشد درخت نماید. همچنین در این فصل به دلیل نبود برگ و پوشش سبز امکان مشاهده فرم درخت و تعیین شاخه های مورد نظر برای هرس آسان تر است. هرس در این فصل شوک کمتری به درخت وارد می کند زیرا درخت در حالت خواب زمستانی به سر می برد.
با این حال باید دقت کرد که هرس در اوایل زمستان باعث آسیب به درخت خواهد شد به همین دلیل برای هرس نیز باید از متخصصین اینکار بهره برد. زیرا هرس در عین مفید بودن در صورتی که درست انجام نشود می تواند باعث کاهش شدید و افت عملکرد شود.
