رویان کشت امین | مرجع تخصصی کود/ سم / بذر/ ادوات
نویسنده: بهنام نجفی 
چرا درخت من میوه نمی‌دهد؟ چرا درخت من شکوفه نمی‌دهد؟ دو سؤال ناامیدکننده است که اکثر باغداران به دنبال جواب آن هستند، در این مقاله از فروشگاه رویان به این بیان دلایل گل ندادن درخت میوه پرداختیم. با ما همراه باشید.
شما در باغ خود درخت میوه‌ای کاشته‌اید که زنده و سرحال و در حال رشد است اما شکوفه و میوه نمی‌دهد. اگرچه این موضوع میتواند تا حدی دلسرد کننده باشد و باعث شود که شما بخواهید آن درخت را از بین ببرید، اما پیشنهاد می‌کنیم به جای تصمیم برای از بین بردن درخت ابتدا به دنبال دلایل آن باشید. شکوفه یا میوه ندادن درخت، ممکن است به چند دلیل اتفاق بیفتد. در این مقاله، ما بر روی چند مورد از اساسی‌ترین نیازهای درختان میوه تمرکز کرده و به رایج‌ترین مسائل و راه‌حل‌های مربوط به تولید میوه می‌پردازیم.
۱) سن درخت
اگر درختان میوه شما هنوز خیلی جوان یا نارس باشند، به فاز زایشی یا مرحله تولید میوه نمی‌روند. هنگامی که درخت خود را از نهالستان خرید می‌کنید، درخت حدوداً ۲ ساله است و خیلی جوان و نابالغ است و جهت تولید میوه احتیاج به زمان دارد. به عنوان‌مثال درختان سیب پس از انتقال به باغ و کشت نهال بسته به رقم به ۲ تا ۵ سال زمان نیاز دارند تا وارد مرحله‌ی شکوفه دهی و تولید میوه شوند. زمان موردنیاز درختان تا میوه دهی در جدول زیر آمده است.
| نوع درخت میوه | تعداد سال تا میوهدهی |
|---|---|
| سیب | ۲ – ۵ سال |
| زردآلو | ۲ – ۵ سال |
| موز | ۲- ۳ سال |
| آلبالو | ۳ – ۵ سال |
| گیلاس | ۴ – ۷ سال |
| مرکبات | ۱ – ۲ سال |
| انجیر | ۱ – ۲ سال |
| توت | ۲ – ۳ سال |
| شلیل | ۲ – ۴ سال |
| زیتون | ۲ – ۳ سال |
| پاپایا | ۵ – ۷ سال |
| هلو | ۲ – ۴ سال |
| گلابی | ۴ – ۶ سال |
| خرمالو | ۳ -۴ سال |
| آلو | ۳ – ۶ سال |
| انار | ۲ – ۳ سال |
۲) گرده‌افشانی
درختان میوه جهت میوه دهی نیاز به گرده‌افشانی دارند. اگر درخت شما خودگرده‌افشان نیست، به درخت گرده‌افشان سازگار در نزدیک خود و همچنین، عوامل گرده‌افشان مانند زنبورها، پرندگان و باد احتیاج دارد. اگر گرده‌افشانی صورت نگیرد درخت ممکن است شکوفه بدهد، اما به‌احتمال زیاد میوه‌ای تولید نمی‌کند.
۳) شناخت دقیق منطقه جهت کشت درخت
واریته‌های مختلف درختان در مناطق مختلف کشت می‌شوند. هنگامی‌که بدانید خصوصیات جغرافیایی و آب‌وهوایی منطقه شما چیست، میتوانید درختان میوه‌ای را که برای رشد در منطقه شما توصیه می‌شوند انتخاب کنید.
مواردی که باید هنگام کاشت در منطقه خود در نظر بگیرید:
- درختان به شرایط منطقه سازگار باشند تا فرصتی برای زنده ماندن در زمستان‌ها و تابستان‌ها داشته باشند.
- درختان برای تولید میوه باید سرمای کافی را دریافت کنند و به عبارتی نیاز سرمایی آنها برآورده شود. اگر درخت به منطقه شما سازگار باشد اما نیاز سرمایی آن برآورده نشود، تولید میوه آن کاهش می‌یابد. به‌عنوان‌مثال اکثر درختان هلو نیاز سرمایی کمی دارند، بیشتر درختان سیب نیاز سرمایی متوسط و بیشتر درختان گلابی نیاز سرمایی بالایی دارند.
- آب‌وهوا میتواند تا حد زیادی بر تولید میوه تأثیر بگذارد. اگر سرمای دیررس شکوفه‌های درخت یا میوه جوان شما را از بین ببرد، درخت دیگر نمی‌تواند محصولی برای برداشت آن سال تولید کند. اگر خشک‌سالی یا گرما و سرمای شدید به درختان و جوانه‌های شما آسیب برساند، شما باید در طول سال از درختان خود مراقبت کنید و سال آینده منتظر آب‌وهوای مناسب‌تری جهت باردهی درختان میوه خود باشید.
۴) هرس
درختانی که به طور اصولی و منظم هرس می‌شوند میوه‌های با کیفیت‌تری تولید می‌کنند. جوانه‌های میوه دِه تمایل دارند روی شاخه هایی تشکیل شوند که دارای گردش هوای مناسب باشند و نور کافی دریافت کنند. این هدف اصلی در هنگام هرس است. همچنین باید هنگام هرس تعادل را رعایت کنید. هرس سنگین باعث می‌شود که درخت بیشتر رشد رویشی داشته باشد و هرس سبک میتواند به تولید بیش‌ازحد شاخه‌های میوه‌دار کمک کند که باعث تولید بار بیش‌ازحد و ریزش شدید میوه می‌شود.
۵) فاصله‌گذاری
درختان میوه‌ای که بیش‌ازحد نزدیک به یکدیگر کاشته شده‌اند، برای تأمین مواد مغذی و نور با یکدیگر رقابت می‌کنند. اگر کاشتن درختان نزدیک به هم بخشی از طرح شما باشد، برای این کار باید درختان را به‌گونه‌ای هرس کنید تا درختان در معرض نور قرار گیرند و اطمینان حاصل کنید که درختان مواد غذایی کافی از خاک دریافت می‌کنند. اطمینان حاصل کنید که به درختان خود فضای کافی برای رشد و شکوفایی را می‌دهید.
۶) شرایط خاک
بسیار مهم است که درختان شما تعادل مناسبی از مواد غذایی ذخیره شده در درخت و عناصر خاک را داشته باشند. این بهترین کاری است که میتوانید برای اطمینان از میوه دهی درخت و برای حمایت از میوه‌های درخت انجام دهید. همان‌طور که در شکل زیر مشاهده می‌کنید، اگر این تعادل برقرار نباشد، میتواند تأثیر منفی بر نحوه شکوفه یا باردهی درخت شما بگذارد.
اگر درختی ذخیره کافی داشته باشد اما از نظر عناصر موجود در خاک کمبود داشته باشد، ممکن است تولید محصول متوقف شده یا میوه کم‌کیفیت و بی‌کیفیت تولید کند و یا حتی میوه‌ای تولید نکند.
اگر درخت شما بیش‌ازحد بار داشته باشد، ممکن است باعث ریزش زودرس میوه یا ریز و بی‌کیفیت شدن میوه‌ها شود.
همچنین اگر درخت شما شاخ‌وبرگ کمی داشته باشد (که میتواند ناشی از تنش، آب‌وهوا یا سایر عوامل ضعیف کننده مانند حیوانات، آفات یا بیماری‌ها باشد) این ممکن است باعث ریزش زودرس میوه شود.
شناسایی عامل تنش به رفع مشکل کمک خواهد کرد. برای یافتن کمبود مواد مغذی میتوانید آزمایش خاک انجام دهید. همچنین آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز را به‌موقع کنترل کنید.
یک درخت همچنین ممکن است که عناصر بیش‌ازحد در خاک خود داشته باشد اما ذخیره کافی در درخت نداشته باشد. این درخت در فصل رشد سالم و سرسبز به نظر می‌رسد، اما میوه نمی‌دهد (صرف‌نظر از بلوغ)، در بسیاری از موارد، درخت حتی شکوفه هم نمی‌دهد. این امر درنتیجه تغذیه بیش‌ازحد اتفاق می‌افتد.
اگر خاک مواد مغذی فراوانی مانند نیتروژن (به‌طور طبیعی یا با افزودن کود) دریافت کند، درخت رشد رویشی زیادی خواهد داشت که این امر رشد جوانه‌های بارده را به تأخیر می‌اندازد. با توقف تغذیه با کودهایی که رشد رویشی درخت را تقویت می‌کنند و استفاده درست و به موقع از کودها و عناصری که به رشد زایشی و گلدهی درخت و گرده‌افشانی کمک می‌کنند (مانند فروت ست)، میتوانید این مشکل را برطرف کنید.
7) حمله آفات
برخی از حشرات مثل بید زمستانه میتوانند باعث ریزش میوه و گلها شوند. سمپاشی های زمستانه و نوارهای گریس بروی درختان به عنوان یک روش کنترل بیولوژیک میتواند جلوی حشرات ماده بدون بال آن ها را برای تخم گذاری روی شاخه ها بگیرد. بهترین نوع مبارزه با همه آفات، رعایت تنوع زیستی باغ بدون استفاده سم است با این کار جمعیت آفات به وسیله ی حشرات دیگر کنترل می شود و سمپاشی تنها در زمان اپیدمی شدن آفات باید صورت گیرد.
درختان میوه ممکن است مورد حمله حیوانات و پرندگان نیز قرار بگیرد و بنابراین این موضوع باید مورد بررسی و مانیتورینگ قرار بگیرد، اگر باغ دارای حصار خارجی نیست و یا درخت کاشته شده سن کمی دارد، باید از لوازم حفاظتی برای مراقبت از آن ها استفاده کنید. برای مثال برای مقابله با پرندگان میتوانید از شبکه های ریز پلاستیکی بروی درخت استفاده کنید طوری که مطمئن شوید که این شبکه ها به زمین رسیده و جلوی دسترسی پرندگان را به میوه میگیرند.
راهکارهایی دیگر
برخی از راه‌حل‌های دیگری وجود دارد که فقط در صورت رعایت موارد بالا و عدم موفقیت باید انجام شود:
هرس ریشه
در روی زمین جایی که خط قطره درخت وجود دارد (زیر درخت که هنگام بارندگی آب از نوک شاخه‌ها چکه می‌کند) یک بیل یا بیلچه را به‌طور مستقیم در خاک فشار دهید و بدون حفر زمین آن را به بیرون بکشید. این عمل را به‌صورت دایره‌ای و به فاصله ۳۰ الی ۶۰ سانتی‌متر در اطراف درخت تکرار کنید و یک حلقه نقطه‌چین در اطراف سیستم ریشه درخت خود ایجاد کنید، این حلقه ریشه‌های فیدر (غذا دهنده) را دربر می‌گیرد و باعث شکوفایی درخت در فصل رشد بعدی می‌شود.
خراش دهی تنه درختان
نتیجه حاصل از خراش دهی نیز مانند هرس ریشه است اما خراش دهی نباید اولین قدم شما برای به ثمر رساندن درختان باشد و باید آن را به‌عنوان آخرین راه چاره در نظر بگیرید.
هنگام خراش دهی به درختان خود در بهار، یک چاقوی کوچک (مانند چاقوی جیبی) بردارید و در پایین تنه درخت یک برش افقی را به‌صورت نیم‌دایره روی پوست درخت ایجاد کنید. چند اینچ بالاتر بروید و این کار را در نیمه دیگر تنه درخت تکرار کنید. اجازه ندهید این خطوط به یکدیگر متصل شوند در غیر این صورت بافت آبکش را از بین می‌برید و سیستم آوندی درخت را کاملاً مختل می‌کنید که منجر به نابودی آن می‌شود.
کود میوه دهی
از عواملی که خیلی در میوه دهی گیاهان و افزایش ضریب تبدیل گل به میوه تأثیر داره، مقدار، نوع و چگونگی اضافه کردن کود و مواد غذایی به اونه. به زبان ساده، اگر درخت توان کودی لازم برای تبدیل گل به میوه رو نداشته باشه، با توجه به مقتصد بودن گیاه و برای حفظ بقا، بیشتر گل‌هایی رو که نمی‌تونه به میوه تبدیل کنه، حذف میکنه. از جمله برخی عناصر که کمبودشون باعث کاهش میوه دهی و ضریب تبدیل میشه عبارتند از روی، بور و پتاسیم. همچنین مصرف بیش از حد کودهای ازتهای مانند اوره در زمان تبدیل گل به میوه، باعث کم شدن میوه دهی گیاه میشه. بنابراین استفاده از برنامه کودی اصولی و مخصوص مرحله تبدیل گل به میوه، نقش بسیار مهمی در بالا رفتن ضریب تبدیل گل به میوه ایفا میکنه.
همانقدر که کمبود و بیشبود مواد غذایی میتونه تأثیر منفی روی میوه دهی گیاهتون داشته باشه، استفاده ی متعادل از کود NPK با نسبت مناسب و کودهای پتاس بالا در سیستم آبیاری، و محلولپاشی کودهای فروتست حاوی روی، بور و ازت میتونه تأثیر مثبت در میوه دهی گیاه داشته باشه. چرا که وجود عناصر روی و بُر در کنار یکدیگر به بهبود و افزایش گلدهی و میوه دهی کمک میکنه و کیفیت محصول رو هم بالا میبره. اگر همراه با روی و بر، آمینواسید هم استفاده شه، گیاه در برابر سرمای دیررس بهاره مقاوم شده و بنابراین عوارض ناشی از سرمازدگی نیز کم میشه.
برای میوه دهی صبور باشید…
نکته بسیار مهمی که باغداران و کشاورزان باید در نظر داشته باشند این است که عناصری که در فصل رشد مورد مصرف گیاهان و درختان قرار می گیرد. در حقیقت از سال قبل از اندوخته شده‌اند. اینطور نیست که اگر امسال کوددهی برای ثمر دادن درختان را شروع کردید انتظار داشته باشید که همین امسال نتیجه بدهد. بنابراین کود ها و محلول‌هایی که برای تقویت درختان مورد استفاده قرار می گیرد در حقیقت از یک سال قبل باید زمینه را برای سال آینده فراهم کنند تا درختان بتوانند ثمر مناسبی بدهند.
چرا که اگر از سال قبل درختان به خوبی تغذیه نکرده باشند عمل گرده افشانی تلقیح و مواردی که باعث تولید میوه درخت می شود به خوبی صورت نمی گیرد و با مشکل مواجه می‌شود. بنابراین یکی از بهترین زمان ها برای کودک دهی درختان که بتوانند به خوبی ثمر دهند زمانی است که برداشت میوه انجام می گیرد. به این صورت که عملیات کود دهی سریع بعد از برداشت میوه باید انجام بگیرد تا زمینه برای میوه دهی مناسب در سال آینده فراهم کند.
عناصر مهمی که برای جلوگیری از ریزش میوه و همچنین میوه دادن نامناسب درختان لازم می باشد
وقتی که درختان میوه دچار ریزش گل و میوه‌چه می شوند در حقیقت سه عنصر مهم در این درختان کم شده است. روی کلسیم و بور.بنابراین باید توجه داشته باشیم که این سه عنصر حتما در فصل رشد گیاهان و درختان میوه با آنها تزریق شود. و درختان به نحو احسن تقویت شوند.
آبیاری مناسب
دقت کنید که نیاز گیاه به آبیاری در زمان میوه دهی و رسیدن میوه ها، کمی از نیاز گیاه در زمان اوج رشدش کمتره. همونطور که تنش خشکی میتونه باعث کاهش محصول شه، آبیاری بیش از حد هم تأثیر نامطلوبی روی میزان میوهدهی گیاه داره. پس حتما روش های آبیاری رو بر اساس نیاز گیاه انجام بدین، نه بیشتر و نه کمتر! اما سوالی که ممکنه براتون پیش بیاد اینه که چطور تشخیص بدیم درخت به آب نیاز داره یا نه؟!
زمانی باید آبیاری رو انجام بدید که حدود 50% آب خاک تخلیه شده باشه و برای تشخیص این مقدار باید بدونید خاکی که حدود 50% آب در دسترس داره، تقریباً خشک به نظر میرسه و اگر سعی کنید اون رو با دست به شکل گلوله در بیارید، بسته به نوع خاک حالات مختلفی رو نشون میده. مثلا در خاک لومی گلوله تقریبا از هم میپاشه و خاک شکلپذیر نیست، اما برای خاک رسی گلوله به خوبی شکل میگیره، رنگ تیره داره و کمی چسبنده است. بنابراین حتما باید زمان آبیاری رو با توجه به نوع خاک و گیاهتون تشخیص بدید و آبیاری قبل از پژمردگی دائم گیاه و اما نه زودتر از موعد، به طور کامل و مطلوب صورت بگیره.
جمع‌بندی
دلایل زیادی برای شکوفه یا میوه ندادن درختان میوه وجود دارد که از مهم‌ترین دلایل می‌توان به جوان و نابالغ بودن درخت، عدم گرده‌افشانی مناسب و نبود درختان گرده دهنده و همچنین نبود عوامل گرده‌افشان مانند زنبورعسل در باغ، مناسب نبودن شرایط آب و هوایی و جغرافیایی منطقه جهت کشت واریته موردنظر، هرس سنگین و غیراصولی درخت، عدم رعایت فواصل کشت مناسب بین درختان، عدم تعادل بین مواد غذایی ذخیره‌شده در درخت و عناصر موجود در خاک (مانند استفاده بیش‌ازحد از کودها و عناصری که باعث تحریک رشد رویشی و به تأخیر انداختن رشد زایشی درخت می‌شوند) اشاره کرد.
