انواع روش پیوند زنی درختان

پیوند در لغت بدین معنی است که طی آن قسمتی از یک گیاه را روی گیاه دیگر طوری قرار می دهند که آن دو پس از مدتی با یکدیگر جوش خورده و گیاه واحدی را تشکیل می دهند. به گونه ای که گیاه حاصل از اتحاد آنها می تواند به صورت یک گیاه مستقل به رشد و نمو خود ادامه دهد. در ادامه به انواع روش پیوند زنی درختان نیز خواهیم پرداخت.

برخی از پژوهشگران پیوند زدن را فن خاصی می دانند که طی آن بخشی از یک گیاه با قسمتی از گیاه تعویض می شود تا با ایجاد تکیه گاه مناسب، شرایط تغذیه و رشد گیاه جدید فراهم شود. برخی دیگر پیوند را انتقال بخشی از گیاه روی قسمتی از گیاه دیگر با هدف گیاه افزایی یا برای عادت دادن گیاه جدید به شرایط محیطی ویژه تعریف می کنند.

از نظر باغبانی، قسمتی را که بخش های هوایی یک گیاه پیوند شده را به وجود می آورد، پیوندک یا فرازیست و بخش دیگر که رشد گیاه را شامل می شود، پایه یا فرو زیست می نامند. بدون تردید هر چقدر این دو قسمت از نظر صفات ژنتیکی مشابه و از لحاظ گیاهشناس دارای خویشاوندی نزدیک تری باشند، به همان نسبت جوش خوردن بافت ها در پیوندگاه آسان تر و پایداری پیوند مطمئن تر است. جهت مشاوره درباره انواع روش پیوند زنی درختان و چگونگی انجام آن، می توانید با کارشناسان ما تماس بگیرید.

تاریخچه پیوند

اسناد و مدارک موجود بیانگر این واقعیت است که چینی ها چندین دهه قبل از میلاد مسیح با دانش پیوند زدن گیاهان آشنا بوده اند. در زمان امپراطوری روم نیز این فن مرسوم بوده است.

سیر تحولی پیوند

در طی قرون سیزدهم تا شانزدهم میلادی علاقه به پیوند زدن گیاهان قوت گرفت و موجب شد تا تعداد زیادی از گیاهان از کشورهای خارجی و زیستگاه های اصلی به اروپا منتقل شوند. ناگزیر گیاهان وارداتی را با روش پیوند زنی افزایش داده و نگهداری کردند. با این حال در این مقطع زمانی اهل فن هنوز از انواع پیوند درختان میوه اطلاعات کامل نداشتند.

در اواخر قرن هیجدهم ضمن آشنایی با نحوه جریان شیره گیاهی، اعمال برخی از پیوندها مانند پیوند مجاورتی مکن گردید. در همین راستا طرح پیوند سه گیاه با یکدیگر ارائه شد. با گذشت زمان و پیشرفت علوم باغبانی، مسائل مربوط به جوش خوردن و اتحاد بافت های پایه به طور جدی بررسی شد. در طی قرن نوزدهم انجام روش های مختلف پیوند در گیاهان بررسی گردید.

نقش پیوند و اهداف آن

پیوند زدن درختان میوه به منظور ایجاد یک ترکیب پیوندی مطلوب، زمانی امکان پذیر است که شرایط محیطی و وضعیت فیزیولوژیکی گیاه برای تشکیل یک اتحاد پیش بینی شده مناسب باشد. در ضمن موفقیت در این مهم به عوامل دیگری از جمله ساختار گیاه، زمان و نحوه اجرای فنون پیوند زنی بستگی دارد.

معمولا از اواخر خرداد تا اواخر تابستان زمان مناسب برای انجام پیوندهای جوانه (کوپیوندها) است. اما پیوندهای چوبی را باید در اواخر زمستان تا دیر وقت یعنی همزمان با آغاز رشد گیاه اجرا کرد.

پیوند زدن درختان میوه

اغلب با هدف افزایش توان باردهی درخت و بهبود کمی و کیفی محصول انجام می شود. با وجود این تعویض ساختار رویشی و باردهی درخت، تنظیم گرده افشانی در باغ، استفاده از ویژگی های پایه های پیوندی به منظور دسترسی به گیاهان کوتاه قد تا بسیار قوی، استفاده از میان پایه ها برای رفع برخی از عوارض و نارسایی های پیوندی، ترمیم زخم های وارد شده به تنه، ریشه و شاخه های اصلی درخت، تسریع در آغاز باردهی و موارد بسیار دیگر از اهدافی هستند که همیشه در ایجاد ترکیب های پیوندی مورد توجه اند.

پیوند از نظر فیزیولوژی و بیولوژی

پیوند زدن که در حقیقت عبارت از زخم کردن و قطع مقدار زیادی از شاخ و برگ گیاه و سپس مجبور کردن دو نبات مختلف به زندگانی با یکدیگر است، تغییرات فیزیولوژیکی و بیولوژیکی مخصوصی در گیاه پیوندی جدیدی به وجود می آورد.

جوش خوردن پایه و پیوندک

برای اینکه قسمت های مختلف دو گیاه بتوانند با یکدیگر زندگی کرده و تولید نهال جدید نمایند و بهره و سود کافی به دنبال داشته باشند، باید اتصال این دو قسمت با یکدیگر کامل باشد. یعنی باهم جوش خورده و یکی شود. این موضوع ممکن نیست، مگر آنکه پایه و پیوندک با یکدیگر نمو نموده و سلول های محل اتصال با یکدیگر شروع به فعالیت کرده و نسج جوانی به وجود آورد. برای حصول این مقصود باید دو طبقه مولد پایه و پیوندک با یکدیگر منطبق شده و به یکدیگر بچسبند. یعنی هیچ بخش مانع اعم از مایع یا جامد و یا بخار بین آنها قرار نگیرد.

در نباتات علفی تقریبا تمام سلول های پایه و پیوندک نمو کرده و یک نوع سنجش پارانشیمی تولید می کنند که فضای بین پایه و پیوندک را پر می نماید. در نباتات خشبی این عمل تقریبا فقط به وسیله سلول های طبقه مولد انجام می گیرد. پس از آنکه فضای بین پایه و پیوندک به وسیله این نسج پر شد، یک طبقه از سلول های آن تبدیل به طبقه مولد شده و شبیه رابط بین طبقه مولد پایه و پیوندک می شود. در نباتات دو لپه اگر مانع تجانس پایه و پیوندک در بین نباشد، جوش خوردن دو قسمت درخت پیوندی قطعی است. ولی در نباتات یک لپه این امر غیر ممکن است و اگر هم پایه و پیوندک جوش بخورند، دوام و استحکام پیوند حداکثر یکسال خواهد بود.

قرابت پیوندک با پایه

جوش خوردن پایه و پیوندک تابع دقت در عمل قرار دادن پیوندک روی پایه می باشد. یعنی دو طبقه مولد باید حتما  با یکدیگر تماس حاصل کنند. ولی این شرط برای جوش خوردن دو قسمت با یکدیگر کافی نیست. زیرا علاوه بر لزوم تطبیق دو طبقه مولد، طبیعت دو گیاه مورد نظر نیز باید با یکدیگر سازگاری داشته باشند و یا به عبارت دیگر، تجانس و قرابتی نیز بین آنها برقرار باشد تا عمر درخت پیوندی زیاد شده  بهره کافی دهد.

در پایه ای از نباتات مشاهده می شود که دو نوع گیاه مختلف مانند درخت گلابی و درخت به کاملا با یکدیگر جوش خورده و تولید درختی پربار و نسبتا قوی می نماید. در بعضی از درختان دیگر حتی افراد یک جنس را که ژانر می نامند، نمی توان با یکدیگر پیوند نمود.

این قرابت و تجانس که امری طبیعی است، گاهی به قدری کار پیوند زدن را مشکل می کند مثلا در برخی از انواع پیوند درخت سیب و پاره ای دیگر از درختان نمی توان آنها را با یکدیگر پیوند زد. مثلا درخت سیبی که دارای چوب نرم است و درخت سیبی که چوب آن سخت می باشد با یکدیگر قابل پیوند نیست.

موضوع تجانس بین پایه و پیوندک که از مسائل مهم پیوند زدن و یکی از شرایط لازم جهت موفقیت در عمل پیوند می باشد، کاملا تجربی است. یعنی فقط عمل و آزمایش نشان می دهد که چه نوع گیاهی با نبات دیگر قابل پیوند زدن است.

در قاعده عمومی و بطور کلی می توان گفت که کونه های مختلف یک جنس با یکدیگر قابل پیوند زدن می باشد. در حالی که موفقیت در پیوند بین دو جنس مختلف مشکل بوده و در چنین شرایطی درخت پیوندی ضعیف و یا عمر کمی دارد و پیوند درختان گونه و خانواده های مختلف با یکدیگر غیر ممکن است.

اثر متقابل پایه و پیوندک روی یکدیگر و نتایج آن

عده ای از دانشمندان معتقد هستند که پایه و پیوندک در یکدیگر تاثیر ندارند، زیرا هیچ یک از تغییرات حاصله ارثی نیست و با بذر قابل تکثیر و تولید مجدد نمی باشد. دسته ای دیگر مانند دانیل و بوف عقیده دارند که تاثیر متقابل دو قسمتی که با یکدیگر زندگی می کنند زیاد است و این تغییرات ارثی می باشد و حتی ممکن است منجر به ایجاد گونه جدیدی شود. مانند بذری که از پیوند کلم معمولی روی ریشه شلغم به دست می آید.

در برخی از درختان، رنگ میوه و یا رنگ برگ و گل در اثر انتخاب پیوند مناسب تغییر می کند. مثلا اگر یک گوجه فرنگی را که دارای برگ های قرمز رنگ است، بر روی گوجه فرنگی امریکایی پیوند زده شود، رنگ برگ آن در مقایسه با پیوند همان گونه روی گوجه فرنگی معمولی تیره تر خواهد بود.

نتیجه دیگر اثر متقابل پایه و پیوندک، مقاومت بیشتر درخت پیوندی به بیماری ها و سرمای زیاد می باشد.

یکی دیگر از تاثیرات پیوند، کم شدن عمر برخی از درختان پیوندی است. هرگاه پسته معمولی بر روی درختی از گونه خود و یا از گونه آتلانتیکا پیوند زده شود، درخت پیوندی در حدود دویست سال عمر می کند. ولی درخت پسته ای که در آن پیوندک پسته معمولی و پایه درخت بنه یا چاتلانقوش باشد، بیش از شصت سال عمر نمی کند.

فواید انواع پیوند و روش پیوند زنی درختان:

پیوند زدن در درختان عملی است که سبب می شود درخت میوه ای به درخت دیگری تبدیل شود. اما این کار شرایط و محدودیت هایی دارد که به آن می پردازیم. پیوند زنی جهت مرغوب کردن درخت میوه ای نامرغوب صورت می گیرد. اما مرغوب بودن یا نبودن میوه هم تعاریف خودش را دارد. در اینجا به برخی از فواید پیوند در انواع روش پیوند زنی درختان اشاره می‌کنیم:

1- بار زیاد درخت: یعنی درختی که میوه بیشتری در سال بدهد. اینجا کمیت مطرح است.

2- درشتی یا زیبایی محصول: اینجا مجلسی بودن میوه مطرح است. گاهی درشتی محصول می تواند نشان از کیفیت بهتر هم باشد.

3- دوام و ماندگاری بیشتر میوه: اینجا هدف سالم ماندن میوه از زمان برداشت، حمل تا مصرف و همچنین دوام بیشتر در طول دوره نگهداری مطرح است.

4- کیفیت بهتر محصول: که می تواند به مشخصات جزئی تری مثل طعم (شیرینی و ترشی و آبدار بودن و …) یا پوست مناسب (از نظر ضخامت یا قابلیت کنده شده پوست و …) یا وجود و عدم وجود هسته و درشتی آن و عوامل دیگر دسته بندی  شود.

5- زمان رسیدن میوه: بسیار مهم است که میوه درخت چه زمانی می رسد یا چه زمانی امکان برداشت محصول وجود دارد. مثلا گیلاس نوبرانه بسیار گرانتر از زمانی است که محصول گیلاس فراوان است یا برعکس میوه هایی که آخر فصل به دست می آیند گران ترند.

موارد دیگری را هم به همین ترتیب می توان به عنوان مشخصه های مرغوبیت برشمرد. اما مشکل وقتی بر روز می کند که این ویژگی ها نمی توانند به طور همزمان در میوه ای وجود داشته باشند. مثلا نوعی گیلاس به نام گیلاس رسمی و عسلی وجود دارد که بسیار شیرین و خوش طعم است، اما اندازه آن ریز و بافت میوه دوام و استحکام کمتری دارد و امکان حمل و نقل حتی در فواصل کوتاه تا بازار را ندارد و یا گیلاس صورتی ظاهر و طعم خوبی برای تولید مربا دارد، اما اگر سریع به مصرف نرسد، لکه لکه شده و سیاه و خراب می شود.

بنابراین سلیقه ها و مهم تر از آن بازار روز تعیین کننده مرغوبیت میوه خواهد بود. همان قانون عرضه و تقاضا. متاسفانه به دلیل زمان دار بودن تطبیق باغداری با بازار، گاهی ضربه های جدی به باغداری ها وارد می گردد.

6- ازدیاد: در گیاهانی که نمی توان آنها را با قلمه و یا پاجوش ازدیاد نمود، برای حفظ مشخصات خارجی و داخلی یعنی ژنتیک گیاه مادری از روش پیوند استفاده می شود. به عبارتی دیگر پیوند زدن تغییری در خواص ظاهری و داخلی پیوندک ایجاد نمی  نماید.

7- جوان سازی: در درختان کهن که به دلایلی قسمت هوایی از بین رفته و یا فرسوده شده باشد، اما ریشه قوی و فعال باشد، می توان با اعمال پیوند اقدام به جوان سازی درخت نمود. این عمل نسبت به نوع درخت تا حداکثر 5 مرتبه قابل  انجام است.

8- تقویت درختان ضعیف: درختانی که دارای ریشه ضعیف بوده و یا طبیعتا قادر به جذب شیره خام به اندازه کافی نمی باشند، می توان با پیوند نمودن شاخه ای ریشه دار به تنه آن، کمبود شیره خام را جبران نموده و قسمت هوایی درخت را تقویت کرد.

این عمل کاملا شبیه به تزریق خون در بدن بیماری است که مقداری از خون خود را از دست داده باشد، با این تفاوت که نیاز انسان پس از یک یا چند مرتبه تزریق خون تامین شده و تکرار عمل تزریق لازم نخواهد بود. اما در درختان این تزریق شیره خام باید به صورت همیشگی و مستمر باشد.
دلیل انجام این روش پیوند نیز این است که با پیوند کردن پایه ریشه داری که در نزدیکی درخت دارای ریشه ضعیف قرار دارد، این پایه بتواند یک منبع شیره خام دایمی را در دسترس درخت مورد نظر قرار دهد.

9- ترمیم: اغلب اتفاق می افتد که در فصل زمستان جانوران جونده مانند خرگوش پوست درختان را می جوند و باعث صدمه به تنه درخت و خشک شدن قسمت هوایی آن می شوند. از این رو به منظور نجات درخت لازم است دو سر شاخه جوان را در بالا و زیر خم حاصله از دندان جانور به طوری که بعدا شرح خواهیم داد، پیوند زده شود.
پس از دو یا سه سال شاخه های جوان پیوند شده تقویت شده و علاوه بر رساندن مقدار کافی شیره خام به درخت، وزن قسمت هوایی آن را نیز تحمل نموده و تاج درخت استوار می ماند. در مواقعی اگر شدت آسیب به حدی زیاد باشد که نتوان باقی مانده تنه آسیب دیده درخت را یعنی قسمتی که بین دو محل پیوند قرار گرفته نگه داشت، آن را قطع می کنند و درخت به جای یک تنه دارای چهار پایه خواهد شد.

10- تقویت و سازگاری با محیط: هرگاه درختی در شرایط محیطی معینی قادر به تامین مواد غذایی خود نباشد، در این حالت از تکنیک پیوند بهره گرفته و پیوندکی از درخت مربوطه تهیه کرده و آن را روی پایه دیگری که قرابت و تجانس با درخت مورد بحث دارد، پیوند می زنند.
به طور مثال در آموزش پیوند زدن درخت بادام اگر بادام به شرایط با خاک مرطوب حساس بوده و رشد مطلوبی ندارد، از این رو این درخت را روی گوجه میروبالان پیوند می زنند که مقاوم به خاک های با رطوبت بالاست.

11- تعدیل کننده رشد: در درختانی که ریشه ضعیف دارند و یا بالعکس دارای ریشه قوی بوده و رشد بالایی دارند، با پیوند نمودن این نوع درختان روی پایه های مناسب، قدرت و یا ضعف قسمت هوایی را تعدیل می بخشند.
مانند پیوند درخت گلابی روی پایه به که دارای ریشه سطحی بوده و طبیعت کوتاه و درختچه ای دارد. این عمل پیوند  رشد درخت گلابی را کاهش داده و آن را پاکوتاه می کند و در مقابل موجب تولید میوه های گلابی شیرین و مرغوبتری می شود.

12- بهبود گرده افشانی و فروت ست: در باغات قدیمی درختان دو پایه مانند درخت پسته که گل نر و ماده جدا از هم بر روی دو پایه مجزا قرار دارند، تنها یکی از دو پایه یعنی درختان ماده کاشته شده است و یا نسبت پایه های ماده به نر بسیار بالا بوده و این امر گرده افشانی و میوه بستن را با مشکل مواجه می سازد.
از این رو برای  رفع  این مشکل و اصلاح باغات قدیمی می توان از تکنیک پیوند استفاده نمود. بدین طریق که روی تعدادی از درختان ماده که به فاصله منظمی از یکدیگر قرار دارند، یک پیوندک از درخت نر را روی هر کدام از پایه ها پیوند می زنند تا هر سال مقدار کافی دانه گرده برای بارور کردن گل های ماده موجود  باشد و بهره برداری از باغ هر سال منظم و مرتب گردد.

13- زود باردهی: معمولا گیاهانی که از طریق بذر و یا روش های ازدیاد غیر جنسی به جز پیوند به وجود می آیند، پس از رسیدن به بلوغ که حدود 6 الی 7 سال به طول می انجامد، شروع به گل‌دهی و میوه دهی می نمایند.
در صورتی که اگر همین درختان بوسیله پیوند تکثیر شوند، مدت زمان کوتاهی را برای رسیدن به مرحله باردهی طی می کنند. بنابراین یکی از فواید پیوند تسریع در بهره برداری از درختان میوه می باشد.

14- جلوگیری از رشد پاجوش: برخی از درختان پاجوش های فراوان تولید می نمایند که موجب تضعیف درخت می گردد و از طرفی حذف این پاجوش ها نیز دشوار و مستلزم مراقبت های دایمی و صرف هزینه زیاد می باشد. برای رفع این مشکل، اغلب این درختان را روی پایه هایی که پاجوش نمی دهند پیوند می زنند.

فصل پیوند درختان

انواع پیوند و روش پیوند زنی درختان

بنابر آنچه بیان شد، باید زمانی اقدام به انجام عمل پیوند نمود که گیاه در دوره فعالیت بوده و شیره نباتی در جریان باشد. بنابراین از نظر علمی در هر موقع از سال به استثنای زمانی که گیاه در دوره استراحت به سر می برد و شیره نباتی راکد گردیده می توان عمل پیوند را انجام داد.
این نظریه در عمل به اشکالاتی بر می خورد که عملا زمان انجام پیوند را در انواع روش پیوند زنی درختان محدود می سازد:
مقدار زیاد شیره نباتی مانع ایجاد تماس بین پیوندک و پایه در ناحیه طبقه مولد و جوش خوردن آنها با یکدیگر می شود و به اصطلاح باغبانان پیوندک در شیره نباتی خفه می شود.
حرارت در دوره فعالیت گیاه باعث تبخیر بسیار بالا در پیوندک شده و قبل از آنکه طبقه مولد جوش بخورند و شیره نباتی کافی به پیوندک برسد، گرما پیوندک را خشک کرده و از بین می برد.
سرمای زمستان و یخبندان و بطور کلی حرارت کمتر از 10 درجه در هوای اطراف پیوندک نیز مانع فعالیت سلول های نامبرده گردیده و جوش خوردن پیوند را غیر ممکن می سازد. بنابراین با توجه به مطالب ذکر شده عملا در دو فصل بطور قطعی می توان گیاهان را پیوند کرد.
یکی در فصل بهار پس از بیدار شدن پایه و قبل از آنکه شدت شیره نباتی زیاد شود و یا آنکه سرمای اول بهار فعالیت سلول های قسمت هوایی گیاه شود و دیگری در اواخر تابستان و اوایل پاییز (بسته به نوع درخت) که جریان شیره نباتی به اندازه کافی کند شده و سرمای زمستان هنوز فرا نرسیده است.
بدیهی است هرگاه ممکن شود با وسایل مناسبی از اثر سوء گرمای تابستان و سرمای زمستان جلوگیری به عمل آید، می توان اقدام به انجام عمل پیوند نمود.

انتخاب پایه و پیوندک

پایه و پیوندک باید هرکدام دارای خواص و صفاتی باشد تا پیوند زدن ممکن و یا از نظر اقتصادی مقرون به صرفه گردد.

انتخاب پایه

بهترین پایه باید دارای شرایط زیر باشد:

1- مقاومت به سرما:

این موضوع در نواحی گرمسیر و یا مناطقی که دارای آب و هوای معتدل می باشند، چندان دارای اهمیت نیست. ولی در مناطق سردسیر برای دوام درخت پیوندی و برداشت بهره کافی باید پایه هایی را انتخاب نمود که توان مقاومت در برابر سرمای سردترین زمستان منطقه را داشته باشد. این نکته را نیز باید در نظر گرفت که اگر حساسیت پایه به سرما بیشتر از پیوندک باشد، در دوره های با سرمای شدید درخت پیوندی از ریشه خشک خواهد شد.

2- ازدیاد پایه:

در بحث انتخاب پایه باید توجه داشت که پایه ای انتخاب گردد که تکثیر آن به سهولت و با صرف هزینه کم میسر باشد و مخصوصا تا حد امکان باید پایه را از طریق ازدیاد غیر جنسی تکثیر نمود. زیرا در فقط در این صورت است که پایه ها یکنواخت و از یک جنس بوده و با در نظر گرفتن اثر متقابل پایه و پیوندک در یکدیگر، باغ یکنواخت به دست می آید و بهره برداری از آن آسانتر و کم هزینه تر می شود.

3- مقاومت به بیماری ها:

یکی از خصوصیات مهم در انتخاب پایه، مقاومت آن به انواع مختلف بیماری ها و آفات می باشد. به عنوان مثال در باره انواع مو که از نظر علمی به ویتیس وینیفرا معروف است (کلیه انگورهای ایران از این نوع است) مورد حمله یک حشره زیر زمینی به نام فیلوکسرا واقع می گردد.

این آفت روی ریشه مو زندگی می کند و در مدت نسبتا کوتاهی درخت را خشک نموده و از بین می برد. در مقابل موهای محلی ایران، یک نوع دیگر از جنس های انگور امریکایی یافت می شود که در برابر این حشره مقاوم است. در صورت شیوع این آفت در منطقه ای، باید موهای محلی ایرانی را روی پایه انگور امریکایی پیوند نمود تا بوته پیوند انگور از گزند فیلوکسرا در امان بماند.

4- آسانی عمل پیوند زدن:

پوست برخی از گیاهان به سختی از چوب جدا می شود و در بعضی دیگر پوست به اندازه ای نازک است که جدا کردن آن از چوب غیر مقدور می باشد. این موضوع در پیوند تاجی و شکمی دارای اهمیت فراوان است. بنابراین در زمان پیوند باید نوعی از گیاهان را به عنوان پایه انتخاب نمود که به آسانی بتوان پوست آن را از چوب جدا نمود.
5- مقدار و نوع ریشه: در انتخاب پایه، نباتاتی که دارای ریشه قوی و سطحی می باشند بر گیاهانی که ریشه عمودی و ضعیف دارند ترجیح داده می شوند.

6- پا جوش دادن پایه:

درختانی که پاجوش زیاد تولید می نمایند صلاحیت آن را ندارند که به عنوان پایه مورد استفاده قرار گیرند زیرا پاجوش باعث ضعف درخت پیوندی در نتیجه نامرغوبی میوه آن می شود و از بین بردن یعنی کندن آنها نیز مستلزم صرف وقت و هزینه زائد است. مثلاً برای ازدیاد و انتشار انواع یاس درختی یا خوشه ای اصلاح شده بهتر است از برگ نو به عنوان پایه استفاده شود تا یاس درختی معمولی زیرا نوع اخیر بنابر طبیعت تولید پاجوش زیاد می نماید در صورتی که برگ نو کمتر پاجوش می دهد.

7- توافق پایه با انواع مختلف خاک:

هر چند یک نوع معین از گیاه را نمی توان در خاکهای مختلف کاشت و از نظر علمی یک نوع معین از نبات در نوع معینی از خاک بهترین نتیجه را می دهد ، معهذا از نظر اقتصادی و تهیه نهال پیوندی برای فروش باید سعی نمود که پایه انتخاب شده در بیشتر از انواع خاک ها زندگانی کرده و بهره کافی بدهد.

انتخاب پیوند – پیوندک:

1- قرابت و تجانس آن با پایه به قسمی که شرح آن گذشت.
2- پیوندک باید یکساله باشد. در پیوند پائیزه می توان از شاخه های همان سال یعنی از شاخه هایی که در بهار ظاهر شده اند استفاده نمود.سن پیوندک نباید از یکسال تجاوز نماید ولی باید کاملاً رسیده باشد .یعنی به اندازه کافی سفت گردیده . مواد ذخیره کافی در آن جمع باشد.
3- پیوندک باید از شاخه های گل یا میوه دهنده پایه مادر تهیه شود.پیوندی که از شاخه نرک برداشت شود معمولاً میوه نخواهد داد.
4- بهتر است پیوندک را از قسمت وسطی شاخه تهیه نمایند زیرا جوانه های قسمت فوقانی خیلی جوان و ضعیف هستند و جوانه های تحتانی شاخه کم محصول می باشند.
5- در درختانی که دوره استراحت کامل دارند برای پیوند بهاره باید پیوندک را بعد از شروع دوره استراحت و قبل از بیدار شدن پایه مادری از خواب زمستانه تهیه نمود.هر گاه خطر یخبندان و سرمای شدید در بین باشد قطع پیوندک از درخت مادر قبل از یخبندان باید انجام گیرد زیرا سرمای شدید شاخه ها را خشکانیده و از بین می برد.
در نگهداری پیوندک هایی که قبل از موعد پیوند کردن از شاخه مادری جدا می کنند باید دقت زیاد نمود و آنها را در محلی نگه داشت که سرما به یه پیوندک صدمه نزند و گرمای بی موقع نیز باعث بیدار شدن و در نتیجه تبخیر و خشک کردن آنها نشود . برای این منظور شاخه ها را در خزه و یا در خاک اره مرطوب در مکانی که حد اکثر 5 تا 6 درجه حرارت داشته باشد نگاه می دارند.برای حفظ پیوندک از سرما و یا گرما ممکن است آنها را در نقطه ای از باغ زیر خاک کرد.
6- پیوندک و پایه در یک درجه ار فعالیت حیاتی باشد و اگر این امر ممکن نشود پایه نسبت به پیوندک جلو باشد یعنی دارای فعالیت بیشتر باشد.به عبارت دیگر پایه باید قبل از پیوندک از خواب زمستانی بیدار شده شروع به فعالیت نماید ( در پیوند بهاره ) زیرا در غیر این صورت پیوندک قبل از جوش خوردن با پایه شروع به فعالیت کرده در اثر تبخیر و از دست دادن جزیی ذخیره غذایی که با خود همراه دارد و نرسیدن مواد غذایی از پایه قبل از جوش خوردن خشک می شود.

الف- نحوه تهیه پایه و پیوندک

برای اینکه بتوان جوانه پیوندک را در زیر پوست ساقه پایه قرار داد، لازم است که پوست پایه به آسانی از چوب ان جدا شود و این امر مکن نیست مگر اینکه شیره نباتی در جریان باشد. یعنی پایه تا اندازه ای دارای فعالیت حیاتی باشد و به اصطلاح معروف پایه آبدار بوده و پوست بدهد.. این امر فقط در بهار و پاییز میسر است. زیرا در زمستان شیره نباتی راکد بوده و در تابستان نیز گرمای هوا تا اندازه ای پوست پایه را خشک نموده و مانع از جدا شدن آن از چوب می گردد.
روش کار در این نوع پیوند بدین ترتیب است که در پوست پایه یک برش عمودی بطول ۵/۲ سانتی متر زده می‌شود. سپس در بالا و عمود براین برش، یک برش افقی به اندازه یک سوم قطر ساقه ایجاد می‌شود (بطوریکه به شکلT در آید).

ب- تهیه پیوندک

برای گرفتن پیوندک از گیاه مورد نظر نیز برشی ۵/۱ سانتی متری زیر یکی از جوانه ها زده شده، سپس برش شیبداری بالای جوانه ایجاد می‌گردد تا جوانه همراه با پوست (و گاهی با لایه نازکی از چوب ) برداشته شود.
جوانه تهیه شده از بالا وارد شکاف ایجاد شده در پوست پایه شده و به سوی پایین هدایت می‌شود تا جفت شود. سپس آنرا با نخ پنبه‌ای یا نوار پلاستیکی ویژه می‌ بندند. این نوار نباید آنقدر محکم بسته شود که به پوست پایه آسیب برساند.
ضمن آنکه هیچگاه نبایستی روی جوانه بسته شود. در برخی از شرایط ممکن است شیره گیاهی پس از ایجاد شکاف از گیاه خارج شود و روی پیوندک را بپوشاند و مانع جوش خوردن پیوند گردد. برای رفع این مشکل از پیوند شکمی واژگون استفاده می ‌شود.
در این صورت شکاف افقی را در پایین شکاف عمودی یعنی به شکل T معکوس می‌ زنند تا شیره گیاهی در صورت خروج، به پیوندک آسیبی نرساند. در این حالت پیوندک از پایین وارد شکاف می ‌گردد. در ادامه به شرح انواع روش پیوند زنی درختان می پردازیم: