روش و زمان چالکود پاییزه و زمستانه

کود دهی درختان میوه در پاییز و زمستان

کود دهی درختان میوه در پاییز و زمستان امری بسیار مهم است. تمامی درختان پس از پایان فصل رشد و نمو و همزمان با آغاز فصل سرما نیازمند استراحت و تجدید قوا در جهت رشد و نمو مجدد در فصل بهار هستند. از این بین درختان مثمر به دلیل تولید میوه که برای گیاه امری بسیار انرژی بر است نیاز به مراقبت‌های بیشتری دارند.

از میان مراقبت‌هایی که در فصل خواب درختان انجام می‌شود بی شک مهمترین مراقبت، استفاده از کودهای مناسب جهت افزایش راندمان گیاه در فصل آتی خواهد بود. در ادامه قصد داریم تا این کودها را که تحت عناوین مختلف نظیر کود چالکود، کود زیر و کود چاله ای شناخته می‌شوند، به شما کشاورزان عزیز معرفی نمائیم.

چالکود چیست؟

اصولا به هر نوع کود شیمیایی و یا آلی که به هر طریق در عمق خاک مصرف می‌شود چالکود اطلاق می‌گردد. معمولاً کودهای چالکود برای مصارف باغی و درختان مثمر مورد استفاده قرار گرفته و در خصوص کشت‌های زراعی بیشتر این کودها با عنوان کودهای پیش کشت شناخته می‌شود. چالکود انواع مختلفی دارد که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد.

ماهیت کودهای چالکود

تقریباً تمامی عناصری که برای رشد و نمو گیاه ضروری هستند در چالکود بایستی حضور داشته باشد. معمولاً درصد عناصر موجود در ترکیب چالکود به مراتب پایین‌تر از مقداری است که در فصول فعالیت درخت مورد استفاده قرار می‌گیرد. به طور کلی به دو طریق می‌توان از ترکیبات چالکود استفاده کرد.:

روش اول ترکیب دستی تمامی عناصر مورد نیاز گیاه و استفاده آن است در صورتی که در روش دوم از کودهای کامل گرانوله مخصوص چالکود که توسط تولید کنندگان کود فرموله شده است استفاده می‌شود. هر دو این روش‌ها در جای خود کاربرد مناسبی دارند اما معمولا به دلیل اینکه بسیاری از باغداران بدون توجه به آنالیز شیمیایی خاک اقدام به مصرف چالکود می‌کنند روش دوم یعنی استفاده از ترکیبات آماده که در بازار تحت عنوان کود کامل گرانوله موجود است می‌باشد.

اگر نیاز به خرید این دسته از کودهای آماده داشتید به بخش کودها مراجعه و یا با کارشناسان فروشگاه بازرگانی رویان تماس حاصل فرمائید. در صورتی که خاک باغ آنالیز شده باشد و درصد عناصر آن مشخص باشد می‌توان با توجه به نیاز باغ به صورت دستی ترکیب چالکود را آماده و استفاده نمود.

کودهای آماده

کودهای شرکتی و آماده معمولاً دارای درصدهای پایینی از سه عنصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم (حداکثر تا ۱۵ درصد)، مقادیر کمی از عناصر ریز مغذی به خصوص آهن، روی، منگنز، بر، مس و منیزیم (حداکثر تا ۲ درصد)، گوگرد (حداکثر تا ۲۰ درصد) و مواد آلی (حداکثر تا ۳۰ درصد) هستند. این تعادل عناصر کمک می‌کند تا تمامی نیازهای گیاه در جهت اصلاح عناصر خاک در فصل فعالیت درخت‌ها برطرف گردد.

ترکیب دستی کود چالکود

در تولید دستی ترکیب چالکود نیز با توجه به کمبودهای موجود در آنالیز خاک می‌توان از انواع نیترات‌ها (نیترات پتاسیم، نیترات آمونیوم، نیترات کلسیم)، انواع سولفات‌ها (سولفات آهن، سولفات روی، سولفات پتاسیم)، مواد حاوی فسفر (سوپرفسفات ساده و سوپر فسفات تریپل)، عناصر کلاته (کلات آهن، روی و منگنز)، گوگرد میکرونیزه و یا گرانوله بنتونیت دار، بوراکس و مولیبیدات سدیم با مقداری متناسب با کمبود آن عنصر در ترکیب چالکود استفاده کرد.

معمولاً در یک ترکیب چالکود مناسب میزان نیتروژن در حداقل مقدار خود قرار دارد و معمولاً عناصر پتاسیم و فسفر درصد بیشتری از ترکیبات را به خود اختصاص داده‌اند. بیش بود میزان نیتروژن در ترکیب چالکود ممکن است سبب بروز مشکلاتی در فصل زراعی آتی شود، گل‌ریزی، میوه‌ریزی و حتی بیدار شدن خارج از فصل درخت از جمله این موارد مضر به شمار می‌آید.

میزان مصرف چالکود

میزان مصرف چالکود دستی مستقیماً مرتبط با نوع خاک شما و آنالیز موجود از آن متغیر است و حتی گاهاً لازم می‌شود تا بخشی از ترکیبات به دلیل بیش بود ان ماده در خاک حذف گردد. بنابراین در این مورد حتماً با متخصص تغذیه گیاهی و یا گیاهپزشک خود مشورت نمائید. اما در خصوص ترکیبات شرکتی و آماده مصرف، معمولاً میزان مصرف توصیه شده کود به ازای هر درخت و یا در سطح یک هکتار بر روی بسته‌بندی کود ذکر شده‌ است.

به هر حال در خصوص میزان استفاده به نکات ذیل توجه فرمائید:

• میزان کود مصرفی وابستگی زیادی به نوع درخت شما دارد. به طور مثال درختان هسته دار نیاز کودی بالاتری نسبت به درختان میوه دانه دار دارند. همچنین مقدار چالکود استفاده شده برای درختان پیوندی پایه رویشی کمتر از درختان پایه بذری است.
• سن درخت در میزان مصرف ترکیب چالکود اهمیت بالایی دارد. هرچه سن درخت بیشتر شود میزان مصرف ترکیب نیز بالاتر می‌رود. به طور مثال اگر برای یک نهال دو ساله میزان ۲ کیلو چالکود به ازای هر درخت مصرف می‌شود بایستی برای یک درخت ۱۰ ساله ده کیلو چالکود مصرف نمائید (به طور معمول میزان مصرف چالکود مطابق با سن درخت می‌باشد اما نباید از ۱۰ کیلوگرم به ازای هر درخت تجاوز نماید).
• میزان عناصر موجود در خاک نیز در میزان مصرف چالکود شما موثر است. هر چه زمین باغ شما حاصلخیز تر باشد بالطبع مصرف کودی آن پایین تر خواهد بود.
• نوع خاک نیز عامل دیگر در این مورد است. هر چه خاک سبک تر و دارای مواد آلی بیشتری باشد میزان مصرف چالکود کاهش خواهد یافت.

استفاده از کودهای حیوانی هنگام چالکود

جدای از مواد شیمیایی که برای تهیه چالکود استفاده می‌شود، باغداران می‌توانند برای بهبود اثر بخشی این ترکیب از کودهای دامی پوسیده، کود پرندگان تصفیه شده و نیز خاک سبک مانند شن و ماسه نیز استفاده کنند. استفاده از کودهای آلی مانند کود دامی و کود پرندگان علاوه بر افزودن به غنای شیمیایی ترکیب چالکود سبب سبک سازی خاک در ناحیه چالکود و افزایش کربن آلی در خاک نیز می‌شود. این عامل در نهایت به شما کمک می‌کند تا راندمان بهتری از ترکیب چالکود خود داشته باشید.

شن و ماسه بادی نیز برای خاک‌های سنگین و رسی بسیار مناسب هستند و سبب اصلاح جزئی بافت خاک می‌شوند. همچنین استفاده از این مواد همراه آب‌شویی ترکیب چالکود را بهبود بخشیده و اثر بخشی آن را نیز بیشتر می‌کند.

اگر چالکود آماده و شرکتی شما فاقد مواد آلی بود می‌توانید از ترکیبات آلی گرانوله نظیر هیومیک اسید گرانوله به میزان نیمی از کود استفاده شده در چالکود بهره ببرید. هیومیک اسید علاوه بر اینکه جذب مواد مغذی چالکود را بالاتر می‌برند سبب بهبود بافت خاک باغ شما نیز خواهد شد.

زمان مناسب چالکود در پاییز و زمستان

اگر از فرم دست‌ساز ترکیب چالکود استفاده می‌کنید، از آنجایی که مجموع ترکیبات یادشده معمولا حلالیت بالایی در آب دارند و ممکن است با اولین آبیاری یا باران شسته شوند، بنابراین بهتر است که از آنها در اواخر فصل سرما و قبل از بیدار شدن درختان استفاده نمایید. اما استفاده از ترکیبات شرکتی و آماده گرانوله به خاطر ماهیت تولید و ماندگاری بیشتر آنها در اواسط پاییز تا اواخر فصل سرما امکان پذیر است.

این کودها معمولا به دلیل مواد همراه گرانول‌کننده حلالیت کمتری در آب داشته و بنابراین آب‌شویی پایین‌تری نیز دارند، بنابراین مواد مغذی خود را در مدت زمان بالاتری آزاد کرده و اثر خود را دیرتر نمایان می‌کنند.

تغذیه پاییزه و زمستانه شامل مصرف کودهای فسفره و پتاسه و ریزمغذی­ها (به صورت سولفات) و کوددامی پوسیده است. به دلیل تحرک کمِ کودهای پتاسیمی و فسفره، و همچنین سولفات های عناصر کم‌مصرف، پخش این عناصر در عمقی که حداکثر فعالیت ریشه درآن وجود دارد توصیه می‌شود.

بنابراین روش مناسب برای تغذیه، «چالکود» است. برای چالکود، پس از حفر کانال با عمق مناسب (عمقی که بهترین تراکم و فعالیت ریشه در آن است)، یک لایه کود حیوانی پوسیده به ضخامت تقریبی 10 سانتیمتر در کف کانال بریزید و روی آن مقادیر توصیه شده کودهای شیمیایی بپاشید. این کانال باید حداکثر تا دهه اول اسفند ماه با خاک پر شود.

در اغلب موارد چالکود زمستانه در طول فصل زمستان صورت می­گیرد ولی بهتر است این کار در بهمن ماه صورت پذیرد به علت آبشویی چالکود در زمستان و بارندگی­ های فصلی بهتر است به جای ماه های اول سال این عمل به بهمن ماه موکول گردد تا از آبشویی کودها جلوگیری گردد و همچنین فرصت 2 ماهه تا بهار را به کود بدهد تا کمی در اثر بارندگی عناصر آن ازاد شده و در کنار ریشه های موئین گیاه قرار گیرد.

بهترین زمان احداث چالکود در موقع خواب درختان می باشد. (اواخر پاییز تا اواخر زمستان)

ابعاد مناسب چالکود کردن

عرض چالکود 100 سانتی متر و طول و عمق آن 100 سانتی متر در نظر گرفته می­شود. در صورت وجود لایه های محدود کننده رشد ریشه ابعاد چالکود متناسب با وضعیت تغییر می­کند و از 100 سانتی متر بیشتر می­شود.

در صورتی که عملیات حفر چالکود در سالهای گذشته در این مکان انجام گردیده است، ابعاد چالکود به 50*50*50 یا 40*40*40 سانتی متر کاهش می­یابد تا از قطع ریشه های رشد کرده در چالکودهای مربوط به سالهای گذشته جلوگیری شود. عمق چاله بستگی به عمق پراکنش ریشه های درخت دارد در عمل به­ طور معمول عمق ۴۰ تا ۵۰ سانتی­متری مناسب می­باشد.

همچنین در صورتیکه مساحت کافی برای انجام عملیات چال کود وجود ندارد، ابعاد چالکود متناسب با شرایط محل در نظر گرفته می­شود تا مانع از آسیب رسیدن به ریشه های درخت گردد.

نکته حائز اهمیت این است که چالکود بایستی بلافاصله پس از حفر با مواد تهیه شده پر گردد. در غیر این صورت باعث وارد آمدن خسارت و آسیب جدی به ریشه درختان می گردد.

• محل حفر

محل حفر چالکود در یک سوم خارجی شعاع سایه انداز درخت می­باشد و علت آن حضور بیشتر ریشه­های جوان و فعال در این ناحیه می­باشد. توانایی ریشه­ های جوان و فعال در جذب آب و عناصر غذایی بیش از ریشه­ های اصلی و قطور درختان می­باشد. اصولا ریشه­های موئین که جذب مواد غذایی و آب را به عهده دارد اغلب تا سایه انداز درخت امتداد دارد. در ضمن حفر چاله در چنین مناطقی به ریشه ­های اصلی و قطور درختان صدمه نمی­رساند.

دو یا چند درخت حفر می­گردد. از حفر چالکود در فاصله کمتر از یک متری درختان مسن برای جلوگیری از قطع ریشه های اصلی درخت خودداری شود.

چالکود بایستی در مسیرهای آبیاری حفر شود چون ریشه درختان به طرف آب حرکت می­کند و از ایجاد آن بر روی پشته­ها خودداری نمایید در نتیجه چالکود باید در محل عبور آب ایجاد گردد .

در صورتی که نمی­توان در مسیر آبیاری حفر کرد در هر نوبت آبیاری چالکودها به طور مطلوبی باید خیس شوند. اگر سیستم آبیاری به صورت قطره ای است، چالکود باید به گونه ای حفر شود که 20 تا 30 درصد آنها زیر قطره چکان ها قرار گیرد تا به ریشه ها آسیب وارد نشود.

• تعداد

بسته به فاصله درختان تعداد چالکود متغییر است. این تعداد در حالت استاندارد 2 – 4 چالکود به ازاء هر درخت می­باشد و در باغ های پرتراکم تعداد، به یک چاله بین هر دو درخت محدود می­گردد.

کودهای مورد استفاده برای چالکود زمستانه

• سولفات ها (پتاسیم –آهن – روی – منگنز – مس – منیزیم – آمونیوم)
• گوگرد گرانول معدنی با باکتری تیوباسیلوس
• کود دامی پوسیده
• پلت مرغی غنی شده
• ورمی کمپوست
• کود مخصوص چالکود
• خاک برگ
• کمپوست
• هیومیک گرانول

چگونگی پرکردن چاله ها

خاک خارج شده از چاله ها را به صورت یکنواخت در فاصله بین ردیف­های درختان پخش و از بازگرداندن دوباره آن به داخل چاله خودداری کنید. چاله ­­ها را با مخلوطی از ماده آلی (کود دامی یا خاک برگ یا کمپوست) و کود کامل ماکرو و میکرو پر کنید. هنگامی که برای اولین بار چاله را پر ­می­کنید بهتر است ابتدا کود دامی مورد نیاز برای پر کردن چاله را با کود ماکرو کامل باغبانی به خوبی مخلوط نموده و سپس درون چاله بریزید. سپس  کود را در داخل چاله تا حدی بفشارید و درصورت نشست، مجددا کود دامی بیفزایید تا هم سطح خاک باغ شود.

نگهداری از چاله ها

در صورتی که از چاله­ ها به خوبی نگهداری شود، حفر آن یک بار برای چندین سال کافی خواهد بود. هرسال نشست توده کود در داخل چاله را با افزودن مجدد کود دامی یا سایر کودهای آلی جبران کنید از پرشدن چاله ها بوسیله خاک جلوگیری نمایید. خیسی بیش ازحد و خشکی توده کود دامی داخل چال کود از کارایی روش می­کاهد. رطوبت و تهویه متعادل، رشد ریشه را در داخل چالکود تقویت می­کند. در سال های بعد، افزودن کودهای شیمیایی بر سطح چاله­­ ها امکان­پذیر است. حرکت این کودها به همراه آب آبیاری در داخل کود دامی به راحتی انجام می­شود و نیازی به صرف هزینه جهت پای بیل و زیر خاک کردن کودهای شیمیایی نیست. در مورد کودهای ازت دار از آنجا که مسئله تثبیت در خاک کمتر مطرح می ­باشد، نیمی از آن را داخل چاله­­ ها ریخته و نیم دیگر را به صورت پخش سطحی در اختیار درخت قرار دهید.

نکات مهم در هنگام چالکود

• نکته حائز اهمیت این است که می­توان از مخلوط خاک زراعی مناسب و دارای بافت متوسط در عمق بیش از 50 سانتی متری از سطح خاک استفاده نمود.
• عملیات های چالکود برای حداقل چهار سال کافی می­باشد و از حفر مجدد آن در زمان کمتر از 4 سال بر روی چالکودهای قبلی خودداری شود.
• چنانچه از حفر چالکود سال های گذشته در عرصه مورد نظر 4 سال گذشته باشد، چالکود بایستی با ابعاد 50*50*50 سانتی متر در نظر گرفته شود.
• با نشست کردن چالکود، می توان کود دامی و یا کمپوست پوسیده را در سطح آنها اضافه نمود.

آبیاری پس از انجام چالکود

اگر عملیات چالکود در پاییز انجام گرفته است معمولا نیازی به آبیاری درختان نیست اما اگر چالکود را در اسفند ماه انجام می‌دهید بهتر است آبیاری مختصری نیز داشته باشید. آبیاری در پاییز از این جهت ضرورتی ندارد که ترکیب چالکود معمولاٌ با بارش‌های موجود ترکیبات خود را آزاد کرده و اثر خود را اعمال می‌کنند.

فواصل تکرار عملیات چالکود

از آنجایی که کودهای مورد استفاده در چالکود به خصوص انواع شرکتی آن در دسته کودهای با رهایش کند می‌باشند بنابراین از زمان مصرف تا اتمام ذخایر آنها زمان بالایی صرف خواهد شد.

به طور معمول چالکود در باغات هر یک سال در میان انجام می‌شود که البته این موضوع بیشتر به دلیل صرفه جویی در هزینه‌های باغداری است. در هر صورت اگر چالکود هر سال تکرار شود نتیجه به مراتب بهتر و اثر بخش تر خواهد بود به طوری که هزینه های تامین و اجرای آن نیز قابل چشم پوشی است. در صورت نیاز به تکرار عملیات چالکود در سال‌های دیگر سعی کنید تا از چاله‌های قدیمی مجدد استفاده نکنید و اقدام به دفن چالکود در چاهک‌های جدید نمایید. این کار راندمان چالکود را به مراتب بالاتر خواهد برد.

مزایای چالکود کردن درختان

افراد زیادی به دنبال این هستند که بدانند چالکود درختان چه مزایایی دارد. در زیر برخی از مزایای این روش کوددهی را شرح می دهیم:

• در اختیار قرار گرفتن مواد مغذی موردنیاز درختان میوه در شروع فصل رشد؛
• کاهش شکوفه ریزی درختان و افزایش رشد و تعداد آن ها؛
• تقویت عمومی گیاه؛
• کنترل نیاز گیاه به کود در طول فصل؛
• افزایش و گسترش حجم ریشه های درختان چالکود شده نسبت به سایر درختان؛
• کاهش استرس های محیطی وارده به درختان چالکود شده؛
• اصلاح بافت خاک ریزوسفر باغ و باغچه؛
• جلوگیری از خشکیدگی سر شاخه های درختان میوه؛
• افزایش برگ دهی درختان؛
• کاهش علف های هرز؛
• افزایش نفوذ پذیری آب و مواد آلی به داخل خاک.

لازم به ذکر است به کمک چالکود قادر هستید که کودهای شیمیایی غیرمتحرک در خاک را به کمک آبیاری در دسترس گیاه قرار دهید. همچنین به کمک این روش کارایی کود افزایش یافته و مقدار مصرف آن ها کاهش می یابد.

جمع بندی و نتیجه گیری

استفاده به‌‌موقع و مناسب از ترکیبات چالکود ضامن فصلی پربار در سال زراعی آتی برای باغات شما خواهد بود. استفاده از چالکود چه به صورت فرمول دستی ایجاد شده ناشی از آنالیز خاک و چه به صورت فرموله شده توسط شرکت‌های تولید کننده کود به خوبی می‌توانند سبب افزایش تولید محصول درختان گردد.

گرچه استفاده از چالکود به تنهایی برای تغذیه گیاه کافی نیست اما به عنوان یکی از مراقبت‌های سالیانه درختان به شمار می‌رود و حذف آن راندمان تولیدی درختان مثمر را به شدت می‌کاهد.