رویان کشت امین | مرجع تخصصی کود/ سم / بذر/ ادوات
نویسنده: بهنام نجفی 
اهمیت و روش انجام یخ آب زمستانه:
اهمیت یخ آب زمستانه:
گیاهان اگرچه در طول فصل زمستان به خواب می روند اما نمی توانند از سرما و یخبندان در امان بمانند. تنش ناشی از سرما در طول فصل زمستان شاید در ظاهر درختان علائمی را نشان ندهد اما ریشه ی آنها آسیب می بیند و در فصل بهار برای درخت دردسر ساز می شود. تجربه استری خشکی و کم آبی توسط گیاه به سیستم ریشه آسیب زیادی زده و گیاه را در طول فصل رشد ضعیف می کند.
آفات و بیماری های خاکزاد یا خاکزی به قسمت ریشه و طوقه درخت خسارت وارد می کند. کرم سفید ریشه، کرم مفتولی، نماتدها، آبدزدک، زنجره مو، قارچ فوزاریوم و … خسارات زیادی را در فصل رشد به گیاهان وارد می کنند. این آفات درون خاک یا کاه و کلش زمین فرم زمستان گذران خود را حفظ کرده و تا شروع فصل بهار آنجا زندگی می کنند. با شروع فصل رشد این آفات به سمت اندام های هوایی گیاه رفته و باعث ایجاد خسارت می شوند.
شما برای کمک به درختان خود و حفظ سلامت آنها باید به نگهداری و مراقبت در طول فصل زمستان اهمیت دهید و اقدامات مورد نیاز آنها را انجام دهید تا در بهار درخت سرحال تر و سالم تری داشته باشید.
اجراى يخ آب زمستانه دارای ویژگی های زیر می باشد:
- جهت ایجاد پوكى و افزايش خلل و فرج خاك
- مبارزه با جوندگان و آفات خاكزى از جمله موش و …
- حفظ گیاه در سال های کم باران
- حفظ جوانه گیاه از مرگ در سال هایی با زمستان های نسبتا گرمتر و کم بارش تر
- از بین رفتن لارو و تخم آفات در سطح کم عمق خاک
آبیاری خاک در زمستان
آبیاری خاک در زمستان مانع از دست رفتن رطوبت قسمت های عمقی خاک می شود. آبیاری خاک در زمستان و در نتیجه یخ زدن آب موجب افزایش حجم خاک گردیده که با آب شدن یخ ها در اواخر زمستان لایه ای اسفنجی در سطح خاک ایجاد می شود. خاک‌هایی که یک یا دو بار در زمستان با این روش آبیاری شوند بافت اسفنجی‌تر و تخلل بیشتری پیدا می کنند، چرا که در آب در زمان یخ‌زدن، دچار انبساط شده و در نتیجه، ذرات خاک از هم جدا شده و تخلخل خاک افزایش می یابد. آبیاری بی رویه باغات در فصل زمستان دارای معایبی نیز می باشد.
از دلایل آبیاری خاک در زمستان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- محافظت از لایه های زیرین سطح یخی با یخ آب و گرمای حاصل از گرمای نهان یخ
- خاک در زمستان خواص فیزیکی خاک را بهبود بخشیده
- جلوگیری از تخریب رطوبت قسمت های عمیق خاک
شرایط مناسب برای انجام یخ آب زمستانه
برای آماده کردن شرایط زمین برای انجام موفق این کار بهتر است در پاییز خاک را به طور سطحی شخم بزنید تا آب به خوبی در خاک نفوذ کند و یخ آب اثربخشی بیشتری داشته باشد.
آبیاری زمستانه
از دیگر فواید آبیاری زمستانه اين است كه چون در اين فصل تعرق و تبخير از گياه خيلي پايين و تقريبا نزديك به صفرمی باشد و از طرف ديگر در سال هاي کم باران هم آب كمتري وارد گياه مي گردد، ارتباطات سلولي و ميان سلولي از ريشه به درخت و به اتمسفر كمتر و تقريبا در حد صفر می باشد. در نتیجه فشار اسمزي گياهي داخل گياه پايین آمده و از سرمازدگی درخت محافظت می گردد. بهترین زمان برای آبیاری زمستانه یک روز قبل از اینکه دمای هوا به سرمای قابل توجهی (کمتر از صفر درجه سانتیگراد) برسد می باشد. به طور کلی طبق تحقیقات انجام شده، بهترین دما برای انجام آبیاری زمستانه، در درجه حرارت ۷- مشاهده شده است. همچنین اجرای یخ آب در دماهای زیر منفی ۱۰ درجه سانتی گراد، به گیاه آسیب رسانده و اغلب موجب یخ زدگی در تنه و طوقه در درختان می‌شود.
مبارزه با آفات درختان
یخ آب زمستانه یکی از راه های موثر برای مبارزه با آفات درختان می باشد. یخ آب زمستانه موجب کنترل نسبی بسیاری از بیماری های قارچی و باکتری ها شده و تاثیر به سزایی در از بین بردن بسیاری از تخم ها، لاروها و حشرات کامل دارد. غرقاب کردن خاک درختان مانع از تنفس کرم‌ها و آفات می شود.علت این امر یخ زدن سطح خاک می باشد و نقش موثری در مبارزه با آفات درختان دارد.
کنترل آفات خاکزی
آفات خاکزی بیشترین آفات موجود در خاک بوده که به ریشه و طوقه گیاهان آسیب می رسانند. یخ آب زمستانه علاوه بر کنترل آفات خاکزی، سبب از بین بردن آفاتی که در زیر خاک و کاه و کلش زمستان گذرانی و با آغاز فصل بهار به بخش های هوایی گیاه حمله می کنند نیز می گردد. در نتیجه با یخ آب زمستانه می توان از بخشی از خسارت آفات جلوگیری کرد. در باغات میوه و مزارع آفت کرم سفید ریشه و آبدزدک ها، خسارت جدی را وارد می نمایند که کشاورزان برای کنترل آفات خاکزی ناچار به استفاده از سموم مختلف به منظور مبارزه با آنها می باشند، طبق تحقیقات استفاده از سموم خسارت زیادی به خاک در وارد می کند با استفاده از روش آبیاری غرقابی زمستانه می توان از این مشکلات جلوگیری کرد.
غرقاب کردن خاک مجاور ریشه و یخ زدن آب در لایه‌های سطحی خاک:
- موجب کاهش میزان تنفس در آفت
- ایجاد کریستال های یخ در اطراف بدن حشرات موجود و از بین رفتن جلد بدن حشره می شود
لازم به ذکر است که برای انجام یخ‌آب زمستانه استفاده از آب چاه‌های کشاورزی به دلیل محدودیت منابع آبی مناسب نمی باشد. باغداران به خصوص در مناطق پر آب منطقه برای تولید محصولات ارگانیک با انجام یخ آب زمستانه به مبارزه با آفات و بیماری ها می پردازند. به طور طبیعی در فصل زمستان آفات به شکل زمستانه خود تبدیل می شوند تا آمادگی تحمل شرایط سخت زمستان را داشته باشند. یکی از راههای کنترل آفات خاکزی در این فصل اجرای عملیات یخ آب زمستانه می باشد.
یخ آب زمستانه یکی از روش‌های مدیریت تلفیقی آفات
مدیریت تلفیقی آفات شامل روش های متعددی است که عبارت‌اند از:
- روش زراعی
- روش فیزیکی
- روش مکانیکی
- روش بیولوژیکی
- روش شیمیایی
یخ آب زمستانه یکی از روش های فیزیکی برای کنترل آفات و بیماری‌ها است. بسیاری از آفات برای زمستان گذرانی به خاک و یا پوشش‌های گیاهی سطح خاک پناه می‌برند و در این زمان می‌توان با استفاده از روش‌های مختلف (فیزیکی، زراعی و …) با آنها مبارزه نمود و یخ آب زمستانه یکی از روش های بسیار مؤثر و کم هزینه برای کنترل این آفات است.
مزایای آبیاری درختان در زمستان:
- آبیاری درختان در طول فصل زمستان و بودن رطوبت در خاک به عنوان یک عایق عمل می کند و محیط اطراف ریشه را گرمتر نگه می دارد. بنابراین اگر رطوبت در دسترس گیاه به اندازه کافی باشد کمتر در معرض آسیب ناشی از تنش سرما قرار خواهد گرفت.
- با نفوذ آب به خاک سطحی و یخ زدن آب، حجم آن نیز افزایش یافته و پس از سپری شدن زمستان و با گرم شدن هوا و آب شدن یخ ها، خاک حجم خود را حفظ می کند. لایه اسفنجی به جا مانده از خاک در سطح زمین از خروج آب از طریق لوله های مویین جلوگیری نموده و در نتیجه زمین آب کمتری از دست خواهد داد. در این شرایط خاک پوک شده و برای توسعه ریشه و نفوذپذیری آب و هوا مناسب می باشد.
- آفات و حشراتی مانند تریپس پیاز، کرم برگخوار چغندر، کرم هلیوتیس، مگس جالیز و … که در فصل رشد به گیاهان آسیب می رسانند، در زمستان در عمق خاک زمستان گذرانی می کنند تا در بهار بیرون آمده و از گیاه تغذیه کنند. آبیاری و استفاده از یخ آب زمستانه، باعث کاهش میزان هوای داخل خاک می شود و در نتیجه حشرات و لارو ها بر اثر کمبود هوا از بین می روند.
- ریشه در زمستان فعالیتی ندارد بنابراین میکروارگانیسم های اطراف ریشه نیز فعالیت خود را متوقف می کنند. اگر همراه یخ آب زمستانه از کودهای ارگانیک مانند اسید هیومیک، اسید فولیک و … استفاده شود ریشه و میکروارگانیسم های اطرافش از کودهای مصرفی استفاده کرده و برای شروع فصل جدید آنها را در خود ذخیره می کنند.
- آبیاری مزارع و باغات در زمستان تا حدودی می تواند در کنترل و مبارزه با حشرات و موش ها با نفوذ آب در داخل لانه ی آنها موفق باشد.
حجم آب مورد استفاده در آبیاری زمستان:
میزان آب مصرفی در یخ آب زمستانه یکی دیگر از نکاتی است که باید به آن توجه ویژه ای داشت. ریشه برای زنده ماندن نیاز به تبادل هوا در خاک دارد. اگر مدت طولانی آب زیادی اطراف ریشه را دربر بگیرد، ریشه دچار خفگی شده و در نهایت از بین می رود. حجم آب مصرفی در یخ آب زمستانه باید طوری باشد که سطح خاک کاملا خیس بخورد تا در صورت کاهش دما یخ ببندد و باعث ترک خوردگی در خاک شود.
اهمیت و نقش یخ آب زمستانه در کنترل آفات
با غرقاب کردن خاک اطراف ریشه و پس از یخ زدن آب در بخش‌های بالای خاک، میزان هوای درون خاک به شدت کاهش یافته و بخشی از آفات و کرم های خاکزی نیز بر اثر کمبود هوا از بین می‌روند.
بخشی از آفات که در بین باقیمانده های گیاهی زمستان را می‌گذرانند نیز ممکن است بر اثر ایجاد کریستال های یخ و آسیب به جلد بدن آنها از بین بروند.
به عنوان مثال، در مورد کرم سفید ریشه که در سال های اخیر باعث خسارت های فراوانی شده است می‌توان با استفاده از یخ آب زمستانه، بخش زیادی از آنها را نابود کرده و جمعیت آفت را به خوبی کنترل نمود.
تأثیر یخ آب زمستانه بر بهبود خصوصیات فیزیکی خاک
یخ آب زمستانه علاوه بر اینکه می‌تواند باعث کاهش شدید آفات شود می‌تواند در بهبود خصوصیات فیزیکی خاک هم مؤثر باشد. زمانی که آب به داخل خاک نفوذ می‌کند و خلل و فرج خاک را پر می‌کند، در صورتی که بر اثر کاهش دما شروع به یخ زدن نماید، حجم ذرات آب افزایش یافته و باعث جدا شدن ذرات خاک از هم می‌شود، این اتفاق خصوصاً در مورد خاک های رسی و سنگین بسیار سودمند است و با افزایش تخلخل در بین ذرات خاک، نفوذ آب و هوا به درون خاک بیشتر گردیده و جذب مواد غذایی نیز در این خاک ها افزایش خواهد یافت.
نکته
توجه داشته باشید که آبیاری زمستانه باید در حد مناسب انجام شود و آبیاری بیش از حد در زمستان می‌تواند معایب خاص خود را داشته باشد و از این رو باید بر اساس وضعیت آب و هوایی منطقه خود و با توجه به نظر کارشناس خود اقدام به آبیاری و یخ آب زمستانه نمایید.
جمع‌بندی
اهمیت و روش انجام یخ آب زمستانه یکی از راه های کم هزینه و مؤثر برای افزایش پوکی و خلل و فرج درون خاک و مبارزه با آفات خاکزى (مثل کرم سفید ریشه، آبدزدک، زنجره مو و …) و جوندگانی مثل موش و همچنین کنترل برخی از عوامل بیماری‌زا است.
این کار معمولاً از اوایل زمستان آغاز شده و در طول دوره سرما حداقل یک‌بار انجام می‌شود، برای این کار ابتدا زمین را به صورت سطحی شخم می‌زنند و سپس آبیاری را انجام می‌دهند تا آب در خاک سطحی نفوذ کند البته بهتر است این کار یک روز قبل از این که دما به زیر صفر برسد انجام شود تا پس از نفوذ آب به درون خاک و کاهش دما، آب یخ زده و بتواند به طور مؤثر آفات را کنترل نماید. این کار نیاز به مصرف سموم شیمیایی را به شدت کاهش داده و نقش زیادی در سلامتی آب، خاک و مواد غذایی خواهد داشت، یخ آب زمستانه همچنین باعث کاهش هزینه ها برای کشاورزان می‌شود و نقش چشمگیری در کیفیت محصولات و سود نهایی کشاورزان خواهد داشت.
با توجه به مطالب فوق به کشاورزان عزیز توصیه می‌شود که در صورت امکان، حتماً از این روش در باغات خود استفاده کنند. امیدوارم این مقاله مورد توجه و استفاده شما عزیزان قرار گرفته باشد.
